دومين شهر پرجمعيت استان گيلان، يعني بندر انزلي، يكي از پرطرفدارترين نقاط گردشگري در ايران است. دليل جذاب بودن اين بندر براي مسافرها، زيبايي شگفت‌انگيز انزلي است. اين شهر آن‌قدر آب و هوا و طبيعت و شهر جذابي دارد كه مي‌تواند تا مدت‌ها بعد از سفر حالتان را خوب نگه دارد. در اين نوشته به معرفي جاهاي ديدني بندر انزلي مي‌پردازيم.
نكته قابل توجه اينكه علاوه بر اهميت بندر انزلي از بعد گردشگري، يكي از بزرگترين بنادر ايران محسوب مي‌شود كه در فاصله ۴۰ كيلومتري شهر رشت قرار دارد و و از اولين شهرهاي ايران است كه به‌دليل ورود مهاجران ارمني و اروپايي كه از جنگ جهاني گريخته بودند با فرهنگ غربي آشنا شد. علاوه بر اين، بندر انزلي به دليل نزديكي به كشورهاي شمالي و نيز مسيرهاي ارتباطي به اروپا از طريق رود ولگا و درياي سياه از جنبه اقتصادي و استراتژيك نيز براي ايران حائز اهميت است.
حتي به عقيده برخي بندر انزلي اولين و بزرگترين بندر ايران در سواحل درياي مازندران است كه به دليل موقعيت بندرگاهي و پرباران بودن، اروپاي كوچك ناميده مي‌شود. در ادامه با شماري از مهم‌ترين جاذبه‌هاي گردشگري و جاهاي ديدني بندر انزلي آشنا مي‌شويم.
تالاب انزلي
تالاب يا مرداب انزلي يكي از مهم‌ترين جاهاي ديدني استان گيلان است كه در جنوب غربي شهر انزلي قرار دارد. تالاب انزلي در عين حال يكي از مهم‌ترين تالاب‌هاي ايران محسوب مي‌شود كه در فهرست تالاب‌هاي بين‌المللي نيز به ثبت رسيده است.
تالاب بين‌المللي انزلي محل تخم‌ريزي آبزيان و پناهگاه و مامن پرندگان بومي و مهاجر است. در ميانه تالاب جزاير زيبايي وجود دارد و دو شهر زيباي بندرانزلي و آبكنار در ساحل آن قرار دارند. وسعت اين تالاب فصول زمستان و بهار به علت افزايش بارندگي به حدود ۱۲۰ كيلومترمربع مي‌رسد و در تابستان و پاييز به حدود ۸۰ كيلومتر تقليل مي‌بايد.
همچنين، اين تالاب به دليل وجود لاله مرداب و نيلوفرهاي آبي كه در تمام تالاب وجود دارند و منظره‌اي بي‌نظير به وجود آورده‌اند، مقصدي منحصربه‌فرد براي گردشگري طبيعت است.
تالاب انزلي با بيش از ۱۰۰ گونه پرنده، ۵۰ گونه ماهي، صدها گونه موجودات گياهي اكوسيستم كم‌نظيري دارد كه بخش اعظم آن در منطقه حفاظت‌شده سرخانكل از آنان محافظت مي‌شود. تالاب انزلي با تالاب كوشيرو در پارك ملي كوشيرو شيتسوگن پيوند خواهرخواندگي دارد. قايق‌سواري بر پهنه مرداب يكي از مفرح‌ترين لحظات سفر به بندر انزلي است.
پناهگاه حيات وحش سرخانكل
تالاب سرخانكل (منطقه حفاظت‌شده سرخانكل) بخشي از مجموعه تالاب انزلي است، كه در بخش مياني آن واقع شده است. از آنجايي كه نبض گردشگري تالاب در انتهاي اين منطقه مي‌تپد خواه‌ناخواه سرخانكل به‌عنوان تنها مسير رسيدن به نيلوفرهاي آبي است. پرندگان مهاجر نظير قو، غاز، چنگر و انواع مرغابي‌ها، طاووسك، يلوه، كاكايي نيز در اين منطقه زمستان گذراني مي‌نمايند. سرخانكل پوشيده از آزولا، سه كوله خيز، لاله تالابي و نيزار است كه گونه غالب گياهي آن را ني و لوئي تشكيل مي‌دهد. منطقه رويش گل‌هاي نيلوفر آبي يكي از مكان‌هاي اصلي تخم‌گذاري و جوجه‌آوري پرستوهاي دريايي در تالاب انزلي محسوب مي‌شود.
پناهگاه حيات وحش سرخانكل در غرب سلكه واقع شده كه از طرف شمال به كانال ماهروزه و از طرف جنوب به روستاهاي هندخاله، سياه درويشان و از طرف شرق به رودخانه هندخاله و از طرف غرب به رودخانه تازه بكنده محدود مي‌شود.
از حيات وحش پناهگاه حيات وحش سرخانكل مي‌توان به پرندگان مهاجر نظير قو، غاز، چنگر و انواع مرغابي‌ها، طاووسك، يلوه، كاكايي و ماهي‌هاي بومي مانند سوف، هشترخان، كپور، سيم، شوك (اردك ماهي) و ماهيان مهاجر از قبيل ماهي سفيد، سفيد كولي و سياه كولي اشاره كرد.
از آنجايي‌كه اين منطقه بخشي از تالاب انزلي محسوب مي‌شود و در بخش مياني آن واقع شده و براي رسيدن به نيلوفرهاي آبي بايد از اين مسير عبور كرد، عبور مداوم قايق‌ها از اين منطقه باعث نا‌امني تالاب براي پرندگان و نيز آلودگي آن شده است.
بلوار ساحلي بندر انزلي
بلوار ساحلي قدس بندر انزلي كه به بوستان ساحلي انزلي يا بلوار ساحلي بندر انزلي نيز معروف است، يكي از جاذبه‌هاي گردشگري شهر انزلي محسوب مي‌شود. بلوار ساحلي از قدمت بالايي نيز برخوردار است و اولين پارك به سبك اروپايي و نوين در ايران محسوب مي‌شود. اين بلوار با چشم‌اندازي زيبا به تاسيسات بندري و درياي خزر و ورودي تالاب بين‌المللي انزلي فضايي چشم‌نواز و دل‌انگيز را براي گردشگران فراهم ساخته است.
از آنجايي‌كه بندر انزلي از ساليان دور با روسيه تزاري هم‌مرز بوده و رفت‌وآمدهاي بسياري بين شهرهاي هم‌مرز با انزلي صورت مي‌گرفته، حال‌وهوايي اروپايي داشته كه نشانه‌هاي آن را در معماري شهر مي‌توان مشاهده كرد. از بوستان بلوار ساحلي بندر انزلي مي‌توان آمدوشد كشتي‌ها در اسكله‌هاي بندر، رقص نرم امواج در كناره موج شكن، پرواز پرندگان بر فراز خزر، تلالوي نور خورشيد روي امواج سبز غلطان و قايق‌هاي موتوري تندرو را مشاهده كرد. مجسمه زيباي شير، پلكان‌هاي خوش‌ساخت، آلاچيق و حوضچه‌هايي با فواره‌هاي بلند در ميان درختان كاج و مركبات، درختچه‌هاي تزئيني، شمشادهاي سرسبز و گل‌ها و سبزه‌ها، گلدان‌هاي سپيد بزرگ پر از گل‌هاي رنگارنگ بر زيبايي اين بوستان ساحلي انزلي مي‌افزايد.
حافظيه انزلي
در بلوار ساحلي انزلي و در كنار بناي شهرداري، بنايي سفيدرنگ شبيه حافظيه شيراز قرار دارد. اين بنا در سال ۱۳۱۱ به سفارش شهرداري و توسط گروهي از مهندسان آلماني احداث شده است. پيش از اين، حافظيه انزلي مكان برگزاري كنسرت‌هاي موسيقي بوده و هنوز هم به دليل شباهتي كه با حافظيه دارد به همين نام خوانده مي‌شود. اكنون از اين محل در كنار جذابيت گردشگري به‌عنوان مكان برگزاري نمايشگاه‌هاي كوچك نقاشي و صنايع‌دستي استفاده مي‌شود.
عزيز طويلي محقق و نويسنده تاريخ انزلي نوشته است:
با بررسي‌هاي انجام گرفته، كار ساخت حافظيه شيراز كه شبيه محل ترنم موزيك انزلي، ولي بزرگ‌تر از آن است، از سال ۱۳۱۳ شروع و در سال ۱۳۱۶پايان يافته است و اين مي‌رساند كه نه تنها محل ترنم موزيك را از حافظيه شيراز اقتباس نكرده اند، بلكه احتمال دارد حافظيه شيراز را از روي بناي محل ترنم موزيك انزلي ساخته باشند.
اين بنا به منظور ترنم موسيقي ساخته شده است. حافظيه بندر انزلي با شماره ۱۵۱۳ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
پل هاي انزلي
در گذشته كه غازيان و انزلي دو شهر جدا از هم بودند، رفت‌وآمد بين آن دو از طريق قايق انجام مي‌شد. در سال ۱۳۱۴ ساخت پل‌هاي انزلي و غازيان به‌منظور اتصال اين دو مكان آغاز شد.
در اين رابطه، پل تاريخي غازيان يكي از دو پل مهم شهر انزلي است و زمان ساخت آن به دوره پهلوي مي‌رسد. اين پل روي رودخانه انزلي، بين غازيان و ميان پشته و در مسير ارتباطي تهران - رشت قرار دارد. پل غازيان در زمان خود از معدود پل‌هاي پيشرفته جهان در نوع خود بوده و بر همين اساس، جزو پل‌هاي تاريخي ايران به ثبت رسيده است.
پل انزلي نيز ديگر پل ارتباطي اين شهر است كه بندر انزلي را به غازيان به‌صورت زميني متصل مي‌كند. اين پل با استفاده از بتون مسلح ساخته شده است. كار ساخت اين پل از اواخر تيرماه ۱۳۱۴ آغاز شد و در هفتم آذر ماه ۱۳۱۸ به‌طور رسمي مورد استفاده قرار گرفت.
كاخ موزه نظامي انزلي
اين عمارت زيبا با پنجره‌هاي بزرگ از شمال به خزر و چشم‌انداز زيباي آن و از سمت جنوب به سرسبزي و زيبايي يك باغ پرطراوت آغوش گشوده است. گرچه اين موزه نام نظامي را بر خود دارد، اما بناي زيبا و اشياي ظريف و هنرمندانه آن بر وجهه خشك و نظامي سلاح‌هاي موجود در آن چيرگي دارد. كاخ موزه نظامي همچون قوي سپيدي در باغ دلگشايي ماوا گزيده و عطر بهارنارنج‌هايش مشام هر ديداركننده‌اي را نوازش مي‌دهد. ساخت بناي كاخ ميان پشته به دستور رضاخان و به‌دست مهندسان ايراني در سال ۱۳۰۸آغاز شد و پس از دو سال به پايان رسيد.
دهكده ساحلي بندر انزلي
دهكده ساحلي بندر انزلي بزرگترين باغ شهر ايران است. اين شهرك در منطقه غازيان انزلي بين محله شاليور و بي‌بي حوريه غازيان واقع‌شده و از هنگام ساخت آن در سال ۴۸ توسط مرحوم فرهنگي تاكنون باوجود ايجاد شهرك‌هاي توريستي فراوان در استان گيلان و مازندران هنوز از زيباترين شهرك‌هاي گردشگري ايران است. در دهكده ساحلي فضاي سبز اهميت ويژه‌اي دارد، به گونه‌اي كه ويلاهاي اين شهرك در حدود ۲۰ درصد مساحت زمين را به خود اختصاص داده است. شهرك ساحلي بندر انزلي (دهكده ساحلي بندر انزلي) داراي امكانات رفاهي همچون رستوران، فروشگاه، پارك، مسجد، منطقه شناي برادران و خواهران، زمين‌هاي ورزشي، ويلاهاي ساحلي، آلاچيق و… است.
برج ساعت انزلي
برج ساعت كه يكي از قديمي‌ترين بناهاي انزلي است و هنوز نيز به درستي ساعت را نمايش مي‌دهد، پشت بازار سپه و ميدان انزلي واقع شده است. اين برج به دستور خسرو خان گرجي، حاكم ناصرالدين‌شاه در انزلي در سال ۱۱۹۴ شمسي ساخته‌شده است.
برج ساعت كه با نام مناره انزلي نيز خوانده مي‌شود، در گذشته نوعي فانوس دريايي بود. كاركرد اين مناره به صورتي بود كه در شب با روشن كردن منطقه باعث ايجاد مسير براي كشتي‌ها در دريا مي‌شد. به‌همين دليل در گذشته روي اين مناره‌ها چراغ‌هايي نصب مي‌شد. اين بنا در پشت بازار سپه و ميدان انزلي واقع شده و در سال ۱۳۵۶ با شماره ۱۵۱۲ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
موج شكن انزلي
موج شكن انزلي نام موج شكني است كه در بندر انزلي قرار دارد. طول اين موج شكن ۵۲۰ متر و كار ساخت آن در سال ۱۹۱۴ ميلادي (۱۲۹۳ شمسي) به پايان رسيده است. قبل از احداث اين موج‌شكن انزلي و غازيان، كانال بين انزلي و غازيان همانند خليجي بود كه كشتي‌هاي تجارتي به منظور تخليه و بارگيري يا مصون ماندن از امواج و توفان دريا در آنجا پناه آورده به اسكله‌ها پهلو گرفته يا روي لنگري مي‌ايستادند. اما امواج دريا، تا داخل كانال را مي‌كوبيد و به شناورهاي مستقر در خليج آسيب مي‌رساند. از اينرو، نياز به احداث موج شكن‌ها احساس شد و در نتيجه، قرارداد اين بناي عظيم كه از شاهكارهاي معماري درنوع خود است، در سال ۱۲۷۴ خورشيدي (۱۸۹۵ ميلادي) بين دولت ايران و كمپاني (احداث راه انزلي - قزوين) منعقد شد.
موج‌شكن انزلي كه روزگاري براي جلوگيري از آسيب رساندن موج‌هاي دريا به كشتي‌ها و قايق‌ها ساخته شده بود، اكنون به محلي براي تفريح بدل شده است. تقريبا هر بازديدكننده از انزلي، يك عكس يادگاري در كنار موج‌شكن دارد. گردش روي موج‌شكن بندر انزلي و تماشاي منظره دريا و كانال و ساحل انزلي و بلوار ساحلي انزلي از فراز آن، خاطره‌اي فراموش‌نشدني براي هر گردشگري خواهد ساخت.
كشتي تفريحي ميرزا كوچك خان
كشتي مسافرتي-تفريحي ميرزا كوچك خان كه در سال ۱۹۷۱ ميلادي در ژاپن ساخته شده داراي پنج طبقه، ۷۴ متر طول، ۱۲ متر عرض، ۲۰ متر ارتفاع و ۲۷ كابين درجه‌يك و دو، با گنجايش حدود ۲۵۰ مسافر است. اين كشتي مي‌تواند بين استان‌هاي ساحلي و خارجي تردد كند و مركز اقامتي آن در حد هتل چهار ستاره است. كشتي مسافري-تفريحي ميرزا كوچك خان با امكانات و تجهيزات اقامتي و پذيرايي مناسب ميزبان ميهمانان علاقه‌مند به تجربه شبي به‌يادماندني در درياي خزر است.