شهر گرگان كه مركز استان گلستان در شمال كشور است، سالانه از تعداد زيادي مسافر استقبال مي‌كند. اصلا ممكن است خيلي از ما به اين شهر رفته باشيم و از تعطيلاتمان لذت برده باشيم. اما آيا با سوغاتي‌هاي اين شهر آشنا هستيد؟ اگر نه، پيشنهاد مي‌كنيم اين نوشته را تا انتها بخوانيد. چون مي‌خواهيم سوغاتي هاي گرگان را به شما معرفي كنيم.
گرگان، شهر زيباي شمال كشور كه مركز استان گلستان است. گرگان علاوه بر جغرافياي زيبا، مناظر ديدني، تاريخ كهني هم دارد و تپه‌هاي باستاني زيادي در اين منطقه وجود دارند كه از جمله آن‌ها مي‌توان به تورنگ تپه اشاره كرد.
گرگان كنوني تا سال ۱۳۱۶ «استرآباد» يا «استرآباد» نام داشت. گرگان قديمي كه به عربي جرجان خوانده مي‌شد شهري آباد و مهم بود كه در نزديكي گنبدكاووس امروزي قرار داشته و اينك ويرانه‌هاي آن در حوالي امامزاده يحيي بن زيد قرار دارد. نام فعلي گرگان كه جايگزين نام كهنش، استرآباد شده، در واقع، برگرفته از (جرجان) و گرگان قديم از شهريور ۱۳۱۶ براي اين شهر استفاده شد.
باور اغلب پژوهشگران بر اين است كه واژه استرآباد از دو لفظ «استر» و «آباد» تشكيل‌شده. استر يا استار در زبان مازندراني به‌معناي ستاره است؛ در حالي كه همين واژه در زبان فارسي معناي الاغ مي‌دهد. به گفته برخي مورخان در زمان زردشت كه ايرانيان ستاره‌ها را مظهر نور مقدس مي‌دانسته‌اند، اين شهر را بناكرده و به نام شهر ستاره‌ها ناميدند.
همچنين نام اين شهر را برگرفته از نام استر همسر يهودي خشايارشا مي‌دانند. خواجه ابوالحسن بيهقي در تاريخ خود از اين شهر به لفظ استارباد يادكردهاست چنان‌كه نام كتاب معروف دكتر منوچهر ستوده يعني «از آستارا تا استارباد» برگرفته از همين نوشتار بيهقي است.
از تاريخ اين شهر كهن كه بگذريم، بهتر است سري به سوغاتي‌هاي خوشمزه و صنايع‌دستي زيباي آن بزنيم. در اين مطلب به بررسي سوغاتي‌هاي گرگان مي‌پردازيم، با ماه همراه باشيد تا اين خوراكي‌هاي خوشمزه و صنايع‌دستي زيبا را بهتر بشناسيد.
خوراكي‌ها
سوغات گرگان مثل ديگر شهرهاي شمالي ايران از تنوع بسياري برخوردار است. محبوب‌ترين سوغاتي‌هاي شهر گرگان، شيريني‌هاي سنتي است كه در كارگاه‌هاي شيريني‌پزي و قنادي درست مي‌شوند. همچنين بانوان گرگاني به مناسبت‌هاي مختلف، اين شيريني‌هاي فوق‌العاده را مي‌پزند. نان زنجبيلي (لوزي)، نان خرمايي، حلوا اماج، سرغبيلي، نان شيرمال و نان پادرازي از جمله اين شيريني‌ها هستند.
نان زنجبيلي
نان زنجبيلي (زنجفيلي)، يكي از شيريني‌هاي سنتي گرگان است كه جايگاه خوبي در مهماني‌هاي مردم اين شهر دارد. نان زنجبيلي از آرد گندم، شكر، روغن و زنجبيل تهيه مي‌شود و عموماً ازنظر شكل ظاهري لوزي است. تركيب زنجبيل طعم عالي به اين شيريني مي‌دهد. علاوه بر اين، مصرف شيريني زنجبيلي، به‌دليل زنجبيل موجود خواص درماني بسياري دارد.
نان خرمايي
نان خرمايي، سوغات ديگر شهرهاي ايران هم است؛ اما ازآنجاكه خيلي خوشمزه است و در هواي سرد باعث گرمي بدن مي‌شود در گرگان هم از زمان‌هاي دور پخت مي‌شده است.
حلواي اماج
حلواي اماج يا حلواي اماچ سوغات مخصوص شهر گرگان محسوب مي‌شود كه زنان هنرمند گرگاني باوجود سختي زياد در تهيه آن، براي عيد نوروز از قديم‌الايام درست مي‌كردند. حلوا اماج از آرد گندم، عسل، روغن، پودر پسته، بادام، هل و گلاب تهيه مي‌شود.
سرغربيلي
سرغربيلي شيريني سنتي ديگر، مخصوص شهر گرگان است. شايد تاكنون اسم آن را نشنيده باشيد. مواد تشكيل‌دهنده آن اعم از آرد، مايه‌خمير، پودر قند، شير و شكر از مواد اصلي تهيه آن است.
نان پادرازي
نان پادرازي نوعي نان محبوب در بين مردم گرگان است. نان پادرازي بسيار نرم است و خوردن آن راحت است. مواد تهيه نان پادرازي روغن، آرد، گلاب و سياه‌دانه است و به‌علت استفاده نشدن شكر در تهيه آن، براي افرادي كه ديابت دارند مفيد است.
صنايع‌دستي
صنايع‌دستي گرگان الهام گرفته ازآنچه است كه طبيعت در اختيار مردم اين منطقه گذاشته است. بخش بزرگي از صنايع‌دستي شهر گرگان مربوط به اقوام تركمن است كه نگاه هر بيننده‌اي را به خود جذب مي‌كند كه هركدام جلوه زيبايي رادارند. براي بازديد از صنايع‌دستي شهر گرگان مي‌توانيد به مجموعه خانه امير لطيفي كه امروزه به‌عنوان موزه صنايع‌دستي گرگان ثبت‌شده است برويد و از ديدن اين آثار هنري ساخته‌شده توسط هنرمندان گرگاني از زمان‌هاي دور لذت ببريد.
قاليچه تركمن
قاليچه تركمن يكي از شاخص‌ترين صنايع‌دستي گلستان است كه به‌دليل سبك و ظاهر منحصربه‌فرد جايگاه ويژه‌اي دارد. بافت قاليچه تركمن توسط، دار و به‌صورت افقي و فارسي باف انجام مي‌شود؛ و طرح‌هاي آن به‌صورت اشكال هندسي الهام گرفته از زندگي ساده عشاير، باورها و سنتشان در دوران گذشته بوده است و طرح به كار رفته در هر طايفه و ايل با ديگري متفاوت است. همچنين در كنار قاليچه‌هاي زيبا، قالي و پشتي دست‌بافت اقوام تركمن استان گلستان بي‌نظير است.
ابريشم‌بافي
ابريشم‌بافي يكي از هنرهاي سنتي مردم گرگان است كه درگذشته رونق بيشتر داشته، به‌طوري كه اغلب لباس‌هاي مردم اين منطقه از ابريشم تهيه مي‌شد مانند شال، روسري، روسري و لباس. امروزه بيشتر اين لباس‌ها در مراسمات ويژه استفاده مي‌شوند. همچنين لباس‌هايي مانند لباس قرمز كونيك كه لباس سنتي تركمن‌هاست از ابريشم تهيه مي‌شود. يكي از مناطقي كه همچنان به‌صورت سنتي به بافت پارچه مشغول هستند، مردم روستاي كسر از توابع شهرستان كلاله است.
زيورآلات
يكي از هنرهاي اصيل مردم گرگان و اقوام تركمن ساخت زيورآلات زيبا است كه درگذشته با نقره ساخته مي‌شدند و براي زينت بخشيدن به آن از سنگ‌هاي قيمتي استفاده مي‌كردند. اين هنر ارزشمند از زمان‌هاي دور نسل به نسل شده و به زمان حال رسيده است و در حال حاضر مي‌توان زيورآلات زيبايي را ديد كه درگذر زمان با ديگر هنرها همچون حكاكي تلفيق‌شده و جلوه زيبايي پديد آمده است. طرح‌هايي كه روي اين زيورآلات زيبا ديده مي‌شود بيشتر گل و گياه و نقش‌هاي مختلفي است و به‌دلايل برخي اعتقادات خاص از طراحي موجود زنده خودداري مي‌كنند. امروزه به‌جاي نقره از برنج و ورشو هم استفاده مي‌كنند كه ارزش كمتري نسبت به نقره دارند و بعضي‌اوقات براي بالا بردن ارزش آن از ورق طلا يا آب‌طلا استفاده مي‌كنند. زيورآلات توليدشده تركمن بيله زيك، گل‌آقا، سام سوله و گردني هستند.